Instytucja Rzecznika Finansowego została powołana ustawą o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym z 5 sierpnia 2015 r. Zamysłem ustawodawcy była ochrona praw słabszych podmiotów występujących na rynku usług finansowych. Rzecznik Finansowy zastępował formalnie istniejącą wcześniej instytucję Rzecznika Ubezpieczonych. Rzecznik Finansowy jest powoływany na czteroletnią kadencję przez premiera. Obecnie Rzecznikiem Finansowym jest dr Mariusz Golecki. Rzecznik Finansowy ma do swojej dyspozycji zatrudniające wielu ekspertów finansowych Biuro Rzecznika Finansowego.
O tym, jak potrzebna jest ta instytucja, której podstawowym zadaniem jest występowanie w sporach z bankami, instytucjami pożyczkowymi i ubezpieczycielami w imieniu poszkodowanych przez te instytucje klientów, świadczy lawinowo rosnąca ilość skarg i próśb o interwencję tych ostatnich, jakie wpływają do biura Rzecznika Finansowego szczególnie w czasie panującej pandemii i wywołanej nią wielu niekorzystnych, wcześniej niewystępujących skutków.
Na skutek zmian spowodowanych obostrzeniami epidemicznymi ucierpiało wiele podmiotów gospodarczych, co automatycznie odbiło się na zdolności kredytowej tysięcy kredytobiorców spłacających kredyty hipoteczne na zakup mieszkań, domów i innych nieruchomości. Wielu kredytobiorców skorzystało z wprowadzonej tzw. tarczą antykryzysową 4.0 rządu, możliwości przesunięcia od 3 do 6 spłaty rat kredytowych w ramach wakacji kredytowych. Zgodnie z założeniem, wakacje kredytowe są formą pomocy kredytobiorcom spłacającym kredyty konsumpcyjne, a więc nie powinny powodować zwiększenia kosztów kredytowych. Jednak nie wszystkie banki, zwłaszcza w pierwszym okresie stosowania tej formy pomocy, chciały zrezygnować z zastosowania wyższych marż i stóp oprocentowania kredytów. Dopiero interwencje Rzecznika Finansowego zapewniły kredytobiorcom skorzystanie z wakacji kredytowych na warunkach określonych w pakiecie pomocowym rządu.
Równie niezbędna, jak w przypadku wakacji kredytowych, okazała się pomoc Rzecznika Kredytowego w sprawach o zwrot nadpłaty kredytów.
Wielu kredytobiorców kredytu hipotecznego na zakup mieszkania, domu lub nieruchomości, chcąc oszczędzić na kosztach kredytowych, zdecydowało się na wcześniejszą spłatę kredytu w części kapitałowej, co przez skrócenie okresu spłaty kredytu, powinno skutkować zmniejszeniem oprocentowania. Jednak wiele banków ignorowało wnioski kredytobiorców, którzy zdecydowali się na przyśpieszenie spłaty kredytu i nie zwracało nadpłaconych kwot. Także w takich przypadkach specjaliści i eksperci finansowi zatrudnieni w Biurze Rzecznika Finansowego skutecznie pomagają kredytobiorcom
Ilość skarg i próśb o interwencje w sporach na linii kredytobiorca – bank kredytodawca, wzrosła szczególnie w czasie trwania COVID-19. Spowodowało to uruchomienie specjalnego telefonu, przy którym codziennie, w godzinach 9 – 16 dyżurują specjaliści i eksperci finansowi gotowi przyjść z pomocą, zwracającym się do nich zdesperowanych kredytobiorców oraz klientów banków i innych instytucji finansowych i ubezpieczeniowych.
Trudno się dziwić niepokojowi, z jakim podmioty rynku usług finansowych obserwują zapowiadane przez rząd zlikwidowanie instytucji Rzecznika Finansowego, jako samodzielnej jednostki organizacyjnej i włączenie jej do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.